Кори дипломи воситахои асоси

Ҷиттери даврагӣ – JCC, ҳамчун фарқият оид ба вақти байни ду давраҳои ба ҳам наздик муайян карда мешавад расми 3.

Расми 3. Ҷиттери даврӣ – Jcc

Ҷиттери дарозмўҳлат – Jk (расми 4) Ба тарзи математикӣ чунин ифода мешавад:

Расми 4. k ҷиттери даврии – Jk

Методҳои ченкунии ҷиттерро дар боби минбаъдаи автореферат муфассалтар арзёбӣ мекунем.

Шарҳи таҳлилии методҳои мавҷуда ва воситаҳои ченаки ҷиттер дар телекомуникатсия

Расми 5. Диаграммаи чашмакӣ

Тарзи дигари баҳогузории ҷиттер истифодаи методи ҳисоби фосиладор (МДС) (4) аст.

Моҳияти МДС иборат аз он аст, ки амплитудаи ҷиттере, ки бояд чен карда шавад, ба набзи синхронӣ пур мешавад, басомад бояд то
ҳадди ақал баландтар аз сигнали ченшаванда бошад. Агар ин миқдори набзи синхрониро ба назар гирем, бузургии ҷиттерро бо осонӣ
муайян кардан мумкин аст.
Нақшаи сохтори ченкунаки пешниҳодгаштаи ҷиттер дар расми 8 тасвир шудааст. Дар нақша ду дастгоҳи тартиб додашудаи ФУ1 ва ФУ2,
дастгоҳи идоракунандаи УУ, ду селектори муваққатии ВС, генратори ҳисобкунандаи набзи ГСчИ ва таҳлилгари маълумотҳо АД бо
индикатсияи рақамӣ ЦИ тасвир шудааст. Дар даромади дастгоҳи сохташуда ду шиддати u1 ва и2 ворид мешавад, ки дар натиҷаи он
лағзиши фазавӣ ба вуҷуд меояд, онро чен кардан лозим аст. Вақте ки шиддати и1 ба воситаи 0 аз ҳолати манфӣ ба ҳолати мусбат
мегузарад, дар баромади дастгоҳи якуми сохташуда нахустин набзи ба дастгоҳи идоракунанда таъсир расонанда падид меояд ва он
селектори якуми муваққатиро мекушояд. Вакте ки шиддати и2 низ ҳамин тариқ ба воситаи 0 мегузарад, дар баромади дастгоҳи дуюми
сохташуда охирин набз пайдо мешавад, ки он ба воситаи дастгоҳи идоракунанда селектори якумро маҳкам мекунад. Ҳамин тариқ,
селектори якуми муваққатӣ дар ҷараёни фосилаи вақти баробар ба ченаки бузургии ҷиттер як бор дар давраи шиддати таҳқиқшудаистода
дар ҳолати боз қарор дорад. Ин фосила бо набзҳои ҳисобии аз генератори ГСчИ воридшаванда пур мешавад, ки баьдтар онҳо дар
давоми фосилаи муайяни вақт бо ёрии таҳлилгари маълумот ҳисоб шуда, киммати миёна мегиранд. Натиҷаи киммати миёнаи ҷиттер
дар таблои рақамӣ дода мешавад.

Расми 8. Нақшаи сохтории ченкунаки ҷиттер

Диаграммаи шарҳи кори шиддатҳо дар расми 9 нишон дода шудааст.

Расми 9. Диаграммаи шиддатҳо

Методи ҳисоби фосиладор ҳангоми ченкунии ҷиттери басомади ниҳоят баланд самарбахш нест. Ин вобаста аст ба душвории татбиқи ГСчИ.
Ҳадди ақал имконпазир аст, то низоми басомади ГСчИ аз басомади сигнали ченкунанда баландтар бошад.
Ва боз як методе, ки барои чен кардани ҷиттер истифода мешавад, ба истифодаи тағйирёбандаи вақти шиддат
асоснок гардонда шудааст. Нақшаи сохтори он дар расми 10 инъикос ёфтааст. Бояд зикр намуд, ки натиҷаи ченкунии он
ҷиттери миёна аст.

Расми 10. Нақшаи ченкунак

Дар кашиши заряднок сигнали такягоҳии Sref ва сигнали баромади D-триггер Vcmp бо калидҳои S1 ва S2 назорат карда мешаванд,
дар ҳамин вақт набз — ҷиттер дар баромади XOR, ва сигнал дар баромади ҷойивазшудаи D-тригер Vncmp бо калидҳои S3 ва S4 бо
навбат назорат карда мешаванд. Баромади кашишҳои зарядӣ ба даромади манфии дастгоҳи муқоисавии аналогӣ. Манбаи шиддати Vcent,
ки ба даромади мусбати ҳамон дастгоҳи муқоисавии аналогӣ пайваст аст, шиддати марказии гистеризро медиҳад. Бузургии ченаки
манбаи шиддат Vbase ба сатҳи минималии шиддати ин дастгоҳи муқоисавӣ мувофиқ аст.
Ҳамин тариқ ҷараёни ченкунии раванди заряднокӣ ва безарядӣ маҳз дар ҳамин нуқтаи шиддат оғоз ва анҷом меёбад. Вақте ки раванди
ченкунӣ оғоз меёбад, дар ҳолати ибтидоӣ VIIN камтар аз Vcent аст, ва мувофиқ дар баромадҳои дастгоҳи мазкур VCP ва
D-триггер «1»-и мантиқӣ насб мешавад. Бинобар ин сигнал дар баромади D-триггер калиди S2-ро васл мегардонад. Инчунин дар
нимдавраи аввали мусбат сигнали такягоҳи Sref калиди S1–ро васл мегардонад. Ва он гоҳ раванди заряднокии кондесатори ҷараён
Ic шурўъ мешавад.
Ҳамин ки шиддат дар даромади манфии компаратор шиддати ҳадди максималӣ VIH=2Vcent+Vbase, — ро ноил мегардад, VCP ба 0-и мантиқӣ
табдил меёбад.
Ҳини воридоти навбатии фронти пеши Sref , сигнали баромади D триггер ба «1»-и мантиқӣ насб мешавад ва баромади инверсионӣ
ба «0». Ҳамин тариқ S2 гусехта, ва раванди заряднокии конденсатор қать мегардад.
Бузургии манбаи ҷараён Ic ва ғунҷоиши конденсатор С-ро, зарур аст ба ҳамин тарз интихоб намоем, то ин ки раванди заряднокшавӣ
баробари як давраи Sref давом кунад. Баъди он ки чун Vncmp ба “1” -и мантиқӣ баробар мешавад, раванди безарядгардии
конденсатор оғоз меёбад ва ҳамзамон дар ҷараёни ин раванд, теъдоди ҳисобшавии набзҳо Sref фаъол мегарданд. Вакте ки дар
баромади детектори фазаи басомадӣ набз –ҷиттер падид меояд, калиди S3 васл мешавад ва ҷараён Id ба безарядгардонии
конденсатор С шурўъ мекунад ва он гоҳ шиддат дар баромади компаратори аналоговӣ то VIL паст мешавад, баъди он Vncmp ба “1”- и
мантиқӣ табдил меёбад ва калиди S4 гусехта мегардад, яъне раванди безарядгардонӣ хотима меёбад. Дар ин вақт миқдори набзҳои Nc,
ки бо воситаи ҳисобкунаки бинарӣ муайян шудааст, ба берун бароварда мешавад. Сипас маълумоти ҳосилшударо кор карда, бузургии
ҷиттери дарозмўҳлати сигнали баромади ГУН-ро муайян кардан мумкин аст. Дар расми 11 диаграммаҳои муваққатии кори ченкунак
оварда шудааст.

Расми 11. Диаграммаҳои муваққатӣ

Кори математикии ченкунакро бо ҳамин тарз муайян кардан мумкин аст. Ҳини пуррасозии коэффитсент, сигнали Sref баробар ба 50%,
давомнокии давраи мусбат Tref/2 -ро ташкил медиҳад. Дар раванди заряднокӣ, дар нимдавраи аввал, шиддат дар конденсатор бо
формулаи зерин муайян карда мешавад:

Дар раванди безарядгардӣ

Азбаски дар раванди ченкунӣ ин ду шиддати дар боло зикршуда ба ҳамдигар баробаранд, бинобар ин аз баробарии онҳо ҳосил мекунем:

Аз ин ҷо

Бо ҳамин тарз, қимати миёнаи амплитуда чунин аст

Яке аз бартариҳои ин метод он аст, ки заряднокшавӣ ва безарядгардонии ҳамон як конденсатор , мо аз истифодаи ногузири
конденсатори фавқулдақиқ раҳо ёфтем, ки тамоман татбиқнашаванда аст. Ҳамчунин ин гуна муносибат самарбахш мебошад, азбаски
вай аз раванди хастакунандаи мувофиқгардонии конденсатор сарфи назар мекунад. Ғайр аз ин, метод ба синронизатсия эҳтиёҷ
надорад. Бо вуҷуди ин метод баъзе камбудиҳо дорад:
• Ихроҷ ҳангоми насби ҷараёнҳои Ic ва Id
• Ихроҷ дар конденсатор, ки вобаста ба худбезарядгардии конденсатор аст
• Таъхири даровардани детектори фазавӣ- басомадии ФАПЧ
• Душвор будани интихоби ҳисобкунак
Дар боби минбаьда мо баҳодиҳии сифати параметрҳои ҳар як методро мебинем. Инчунин имкони мукаммалсозии методҳоро.

Баҳодиҳии параметрҳои сифати методҳо. Такмилдиҳии методҳо

Барои b≥1/2 мантиқан навиштан мумкин аст

Тавре маълум аст, аз (12) ва (13) ченкунии дақиқ ба басомади ГСчИ вобаста аст, яъне ҳар қадаре ки ин басомад зиёд аст, ҳисоб
ҳамон қадар дақиқтар мегардад.
Ҳангоми ҳисоби ҷиттери сигналҳои СВЧ ин метод бефоида аст. Ин ба мушкилии татбиқи баландбасомади ГСчИ вобаста аст. Ин
мушкилотро бо роҳи истифодаи тақсимкунандаҳои басомад дар даромади ченкунак ва ё дар баромади манбаъ, ки дар ҷиттер ҳисоб
карда мешавад, ҳал кардан имконпазир аст. Масалан барои ҳисоби сигналҳои баромади ҷиттер ФАПЧ, дар (6) тарҳи системаи ФАПЧ
нишон дода шудааст, ки дар баромадаш тақсимкунакҳои махсус дорад, ки сигнали ҳисобро аз басомади баланд ба басомади паст
мегузаронад (расми 13), бо мақсади содагардонии нақшаи ҷиттер.

Расми 13. Тарҳи ФАПЧ бо тақсимкунакҳояш дар баромад

2. Методи табдили фосилаи вақт ба шиддат дар қиёс аз методи ҳисоби фосилавӣ барои ҳисоби ҷиттери сигналҳои баландбасомад
самарбахштар аст.
Дар боби гузашта камбудиҳои асосии ин метод зикр шуда буд. Таъсири ин камбудиҳоро дар хатогиҳои ҳисоб баррасӣ менамоем.

1. Хатогиҳои ҳисоби вобаста ба ихроҷ ҳангоми насби ҷараёнҳои Ic ва Id
Тавре маълум мешавад, аз (10) ҳама гуна ихроҷ дар вақти насби ҷараёнҳои Ic и Id ба хатогии ҳисоби ҷиттер таъсир
мерасонад. Агар ҷараёни Ic и Id аз ибтидо бо хатогиҳо ∆Ic и ∆Id насб шуда бошад, он гоҳ |∆I|

Он вақт хатогии мутлақ ба воситаи формулаи зерин муайян карда мешавад:

Зикр мекунем, ки хатогиҳо ҳангоми ҳисоб аз қимати мутлақи ҷараёнҳои Ic и Id
вобаста набуда, балки ба муносибати ҷараёнҳои Ic/Id вобаста аст, ки бартарии методи ҳисоби мазкурро ифода мекунад.

2. Хатогии ҳисоби вобаста ба камбудии детектори фазавии басомад ФАПЧ.
Камбудии детектори фазавӣ, ин мавҷудияти минтақаи мурда (dead zone) дар он аст, яъне ин иштибоҳи фазавист, ки онро детектори
фазавӣ муайян карда наметавонад. Айни замон минтақаи мурдаи детекторҳои фазавии босифат 15 пс(7)-ро ташкил медиҳад. Ҳамин тавр
ҷиттере, ки амплитудааш аз 15 пс хурд аст, ҳисоб кардани он бо ин тарз ғайриимкон аст.

3. Хатогиҳои ҳисоби вобаста ба ихроҷ дар конденсатор.
Дар асл конденсатор қобилияти доштани шиддатро дар ҷараёни вақт надорад. Ба андозае дар он зарядҳои ҷамъшуда коҳиш меёбанд.
Яъне раванди безарядгардӣ мушоҳида мешавад. Худзаряднокии конденсатор тибқи қонуни зерин муайян мегардад.

Он вақт мутобиқи (7) дараҷаи конденсатор шакли зеринро мегирад:

Азбаски амплитудаи ҷиттер аз давраи сигнали такягоҳӣ Tref, хеле хурд аст, гуфтан мумкин аст, ки Tzi — Tz(i-1) = Tref/2.
Акнун муодилаи (8)-ро нисбати (19) ҳал карда, ҳисобҳои иловагиро оварда, дар охир қимати зеринро ҳосил мекунем:

ки

Он гоҳ хатогии мутлақ аз рўи формулаи (15) баробар аст:

Тавре ки аз формулаи охир маълум мешавад, ҳар қадаре ки сифати конденсатор баланд бошад, ҳамон қадар хатогии ҳисобҳо кам мешавад.

4. Хатогии ҳисобҳои вобаста ба дараҷанокии ҳисобкунакҳо
Муносибати Id/Ic -ро афзуда, Nc- ро кам кардан мумкин аст, ки аз як ҷиҳат ба камшавии муддати ченкунӣ ва аз тарафи дигар ба
бартарафсозии бадшавии қобилияти дастгоҳ оварда мерасонад,. Бинобар ин интихоби он гуна муносибати ҷараён зарур аст, ки
хатогиҳо кам бошад.
Бигузор бузургии муносибати ҷараёнҳо Id/Ic k1 баробар зиёд гирифта шавад, он гоҳ Nc, ба nc1 воҳид хурд мешавад.
Он гоҳ ифодаи зерин ҳосил мешавад:

ва мувофиқан вақте, ки Id/Ic- k2 баробар хурд аст ва Nc+nc2 баробар калон :

Барои ҳар як ҳолат хатогии мутлақро меёбем, ки он баробар аст:

ва

Хулоса

Дар рафти иҷрои кор якчанд методҳои асосии ченкунии ҷиттер баррасӣ гардид бо нишон додани бартарӣ ва камбудиҳои ҳар яке аз ин
методҳо. Инчунин тавсияҳо оид ба мукаммалсозии методҳо дода шуданд.

Кори оянда таҳлили аналитикии хатогиҳои ченкунии методҳоро пешниҳод менамояд. Инчунин иҷрои тарҳрезии воситаҳои ченакҳои
рақамӣ, методҳои татбиқшаванда мутобиқи коркарди сохтор ва коркарди тавсияҳо оид ба офаридани ҷиттери ченкунӣ , метод ва
методикаи ченкунӣ.

Адабиёт